Bij het leren leven met verdriet, het rouwen, brengt onze rouwroute ons langs 3 steeds terugkerende thema’s: Herinneren, Aanvaarden en Leven (maar dan met verdriet.) De HAL-aanpak, zeg maar. Het is geen lineaire weg. Deze thema’s komen steeds weer op ons pad, in een eigen volgorde, op een eigen moment. Ons hele leven lang. Steeds weer zullen we ze tegenkomen bij belangrijke mijlpalen in ons leven.
Als onderdeel van een drieluik kwam in mijn vorige blog het thema Herinneren aan bod.
Deze keer: Bewust Aanvaarden.
7 Do’s om het verlies te aanvaarden
1. Do: Aanvaard dat je leven omver gegooid is
In dit lijstje van belangrijke do’s hoe om te gaan met jouw rouw en verdriet mag aanvaarden niet ontbreken. Aanvaarden klinkt zo zwaar en naar. Want je vindt het niet ok dat het gebeurd is. Dat is het ook helemaal niet. Rouw is een hele normale reactie op je verlies. Maar je hebt wel met deze situatie zoals ie is verder te gaan. Jouw dierbare is er definitief niet meer. Hoe verdrietig ook. En daar heb je je bij neer te leggen. Je moet je aanpassen aan een nieuwe situatie, weer leren leven maar nu mét je verlies.
Probeer de toekomst te accepteren. Probeer het verlies van jouw dierbare als een nieuwe werkelijkheid te accepteren waar jij in je leven mee te maken hebt gekregen. Zonder dat je er blij mee bent, wellicht het begrijpt of er vrede mee hebt. Dat hoeft niet. Het is op jouw pad gekomen. En steeds zal het opnieuw op jouw rouwroute komen. Telkens heb je weer te accepteren, te aanvaarden, dat jouw dierbare er niet bij is om die mijlpaal, dat moment mee te maken.
2. Do: Troost zoeken
Troost kan je verdriet niet wegnemen. Maar troost van anderen of van jezelf biedt houvast en steun. Troost geeft je warmte en medeleven. Begrip voor jouw pijn. Ook op latere momenten. Troost zit in hele kleine dingen: een gebaar, woorden, een arm om je heen. Aandacht voor jou en jouw verlies. Want je mag verdriet hebben en iedereen kan wat steun goed gebruiken.
En troost kan zitten in even andere dingen doen. Wat afleiding hebben. Misschien kan je die dingen doen die je afleiden van je verdriet. Niet om het volledig te negeren. Maar juist om even wat op adem te komen. Zodat je op een ander moment weer wel bewust met je verdriet en de nieuwe werkelijkheid bezig kan zijn.
Wat past bij jou, wat brengt jouw emoties een beetje tot rust? Wie of wat geeft jouw warmte en aandacht? Wat geeft jouw afleiding? Wie of wat kan jou op dit moment troost bieden?
3. Do: Wees lief voor jezelf
Volg je hart. Laat je verdriet toe. Je mag verdrietig zijn. Nu en een paar jaar later ook. Dat is heel logisch en normaal. En anderen mogen jouw verdriet ook zien.
Zorg voor wat lichaamsbeweging en neem ook je rust. Drink een lekker ‘bakkie troost’. Lees een boek (misschien juist wat over rouw) of kijk wat TV. En accepteer die aangeboden hulp van je omgeving. Je hoeft het niet allemaal alleen te doen.
En niets moet. Alleen jij kan bepalen hoe je dat doet, op welke manier en in welk tempo. Niemand anders. Doe wat op dat moment voor jou goed voelt. Mensen om je heen zullen je tips proberen te geven om je te helpen. Bedank hen en kies zelf díe tips uit die je aanspreken, die je weleens uit wil proberen, en die bij jou passen. Jóu goed doen. En lukt het de ene dag niet, misschien lukt het dan de andere dag wel. Probeer het dan later nog eens.
Rouwen kost tijd. Tijd om te aanvaarden dat het ergste is gebeurd, hoe verdrietig ook. Tijd om het verdriet er te laten zijn en te doorgronden wat dat verlies voor jou betekent. Gun jezelf die ruimte.
4. Do: praten met anderen
Ook al moet jíj zelf leren omgaan met je verdriet, je hoeft het niet alléen te doen. Praat met je vrienden en je familie. Maar jij bepaalt zelf met wíe je praat. Doe je verhaal. Vertel wat het verlies voor jou is en wat het met je doet. Door te praten krijgt je verhaal structuur, vormt het een geheel en vallen steeds meer puzzelstukjes van lieverlee op hun plek. Ook kunnen jouw naasten en vrienden met hun verhalen over jouw dierbare bijdragen aan het totaal beeld van jouw dierbare. Misschien leidt dit tot nieuwe inzichten. Daarmee krijgt jouw verhaal betekenis en inhoud. Wordt het een geheel.
Geef ook aan waar je behoefte aan hebt. Laat anderen je helpen door naar je te luisteren en er voor je te zijn. Denk hierbij aan praktische zaken zoals boodschappen doen, het huis schoonmaken, af en toe op de kinderen letten. Vraag die ruimte en aandacht voor jou, ook op latere momenten.
Het kan ook fijn zijn om met anderen te praten die vergelijkbare dingen mee gemaakt hebben. Zoek deze lotgenoten op waarin je je kan herkennen. Wellicht helpt een digitaal forum, een rouwcafé of het bijwonen van lezingen over rouw jou.
5. Do: schrijven
Ook kan je jouw verhaal aan papier toevertrouwen. Schrijf een brief aan jouw dierbare waarin je al je vragen nog stelt of juist die dingen vertelt die je op je hart liggen. Schrijf een lieve brief aan jezelf of aan een naaste óver jouw dierbare. Ook kan je een dagboek bijhouden waarin je beschrijft wat je die dag hebt gedaan en hoe je je voelde. Of schrijf mooie gedichten en spreuken. Schrijven kan je troost bieden en helpen bij het aanvaarden. Ook door te schrijven krijgt jouw verhaal betekenis en inhoud.
En later kan het terug lezen van brieven, gedichten of dagboeken helpend zijn om te zien dat ook jouw leven weer een nieuwe stip op de horizon heeft gekregen of om juist nog eens bewust stil te staan bij jouw verlies.
6. Do: jankfilm bekijken of muziek luisteren
Sta jezelf toe om af en toe gewoon eens een potje goed te huilen. Even die opgebouwde spanning eruit. Al die energie die zich een weg uit het lichaam moet banen. En als de tranen niet vanzelf komen kan je ze ook oproepen. Dit kan je doen door juist dié film op te zetten waarbij je geheid gaat huilen. Of door de muziek van de uitvaart nog eens op te zetten. En laat je emoties komen. Huilen is een uiten van het lichaam. Huilen kan helend zijn en opluchten.
Maar ook momenten die kunnen zorgen voor een lach mogen er ook zijn. Je mag lachen om dat gekke filmpje ook al heb je verdriet. Deze emoties horen er ook bij. Ook lachen helpt die spanningen te verminderen.
7. Do: routine opbouwen
Hoe kan je het ergste wat je overkomen is aanvaarden? Door stomweg door te gaan. Je moet wel. Je leven weer op de rit krijgen. Je leven op de rit houden. Probeer daarvoor routines in te bouwen. Door op vaste tijdstippen op te staan, wat te eten, bezigheden te hebben en weer naar bed te gaan. Door afwisseling te zoeken in verdriet en dagelijkse dingen.
Juist door bezigheden in te plannen zorgt dit voor de nodige afleiding en uiteindelijk een nieuw levensritme. Maar plan je agenda niet helemaal vol met dingen doen zodat er geen ruimte is om verdrietig te zijn. Anderzijds zorg niet voor een complete lege agenda vol ruimte voor verdriet.
Ook jaren laten kunnen vaste routines, of juist rituelen je helpen op de been te blijven als je door grootse mijlpalen van het leven of onverwachte momenten van je sokken geblazen wordt. Ook dan kunnen ze je helpen bij je verdriet.
Lees ook: Bewust Herinneren
Lees ook: Bewust Leven met verdriet