Bij het leren leven met verdriet, het rouwen, brengt onze rouwroute ons langs 3 transitiethema’s. We hebben te Herinneren, te Aanvaarden en te Leven (maar dan met verdriet.) De HAL-aanpak, zeg maar. We hebben steeds weer deze thema’s op te pakken. In onze eigen volgorde, op onze eigen manier. Het is geen lineaire weg. Steeds weer zullen we ze tegenkomen bij belangrijke mijlpalen in ons leven. Ons hele leven lang.
In dit drieluik komen alle 3 de transitiethema’s aan bod. Want hoe doe je dat dan? Leren leven met jouw rouw?
Deze keer: Bewust Leven
7 Do’s om te leven met verdriet
1. Do: Aandacht voor jezelf hebben
Naast dat je hebt te Aanvaarden dat jouw dierbare definitief weg is en je stil staat bij je verlies omdat je je dierbare wilt blijven Herinneren, heb je ook je leven weer hebt te Leven.
Misschien ben je daar juist wel meteen mee begonnen. Je hebt een gezin, met (kleine) kinderen waarvoor je hebt te zorgen en die aandacht nodig hebben. Of je wilt je achtergebleven ouder aandacht geven na het overlijden van je vader of je moeder. Of je broer of zus laat een gezin achter en je wilt er voor hen zijn.
Logisch! En wat mooi van jou!
Denk je óók aan je eigen verlies en het daarbij horende verdriet? Dat mag er ook zijn. En heeft óók aandacht nodig!
2. Do: De keuze maken om weer te gaan leven
De keuze om weer te gaan leven, weer je leven te wíllen leven, betekent niet dat je je dierbare wilt vergeten. Of dat je hem of haar moet loslaten. Helemaal niet. Het is een andere manier van omgaan met je verlies.
De keuze om te gaan leven betekent ook niet dat je helemaal geen verdriet meer hebt. Je hebt nog steeds te herinneren en te aanvaarden. En het verdriet blijft bij je.
Wanneer je voor anderen hebt te zorgen gaat die keuze min of meer vanzelf. Vaak kom je dan echter niet toe aan je eigen rouw. Op een ander moment is het goed om alsnog terug bij jouw verlies te komen om er wél aandacht aan te besteden.
Als je je leven echter anders wilt dan hoe het nu is, zal je zelf iets anders moeten gaan doen. Door dingen te gaan doen waarbij je je goed voelt. Dingen die je weer kracht en energie geven. Dat gaat je helpen. Door jezelf te gunnen dat je aandacht, tijd en ruimte aan jezelf mag besteden, zowel aan je verdriet als de afleiding waarin je weer kracht, moed en energie op doet.
3. Do: Weer genieten
Je mag weer genieten! En daar hoef je je niet schuldig over te voelen. Je mag weer genieten van die grote en kleine momenten. Weer lachen en je tevreden voelen. Je hebt het recht om ook weer gelukkig te leven. En dat zegt niks over het verdriet wat er óók is. Je leven weer gaan leven betekent dat je weer kunt genieten van die kleine dingen. De zon die schijnt, de mooie kleurenpracht van de bloemen in het park. Je kind dat schaterlacht of het kopje koffie op het terras met je beste vriendin.
Het betekent dat je jezelf gunt om weer gelukkig te zijn. Dat je blij bent met die nieuwe baan of die nieuwe liefde in je leven. Trots bent op je dochter die gaat trouwen of je kleinkind dat zijn zwemdiploma behaald. Dat je volop geniet van die grote momenten en kleine momenten ondanks jouw verdriet.
4. Do: Energie op doen
Sporten, of gewoon wandelen of fietsen, is een goede manier om energie op te doen. Omdat rouwen zoveel energie kost is het van belang om weer energie op te doen. En energie doe je op door dingen te gaan dóen. Kom in beweging. Als sporten niet je ding is kan wandelen of fietsen een prima alternatief zijn. Neem een leuk koffietentje op in je route voor een extra motivatie. Het hoeven ook geen hele marathons te zijn. Begin met een klein ommetje vlakbij huis. En wie weet later wat verder en langer weg.
Maar je kan ook energie op doen door díe dingen te doen die je graag doet of deed. Pak je hobby’s weer op. Ga iets doen wat je altijd al graag deed. Of misschien wil je wel een nieuwe hobby starten. Dat kunnen hobby’s buitenshuis zijn of lekker thuis.
Neem de tijd om heerlijk te ontspannen in een warm bad. Ga met vriendinnen naar de sauna. Drink een kopje thee bij een goed boek. Of blader juist in wat tijdschriften. Of doe gewoon even helemaal niets. Ook jezelf gunnen te ontspannen door iets te doen of juist helemaal niets kan veel energie geven.
5. Do: (Nieuwe) hobby’s oppakken
Zoals hierboven al beschreven wordt is het oppakken van hobby’s energie gevend. Dat kunnen de hobby’s zijn die je altijd al deed. Dat kunnen ook nieuwe hobby’s zijn.
In een relatie groei je naar elkaar toe en vind je een gezamenlijk pad. Dit geldt voor zowel relaties, gezinnen als in vriendschappen. En na een overlijden kan je je gaan af vragen of een bepaalde hobby wel echt van jouw was. Of dat het een hobby van jullie samen was. En vervolgens of je het wil behouden of loslaten. Sommige interesses en hobby’s zijn ineens niet zo interessant meer zonder de ander. Of doen zulke sterke herinneringen oproepen dat het pijn doet en dat je er dus geen energie (meer) uit haalt.
Misschien ben je wel heel creatief. Kan het werken met stof en garen, met verf en tekengerei of juist met hamers en zagen je veel voldoening geven. Maar heb je nooit de tijd en ruimte daarvoor kunnen of willen nemen. Er kan nu ruimte zijn ontstaan voor hele nieuwe hobby’s. Hobby’s die je wellicht lange tijd niet hebt kunnen doen. Of interesses die er niet van kwamen omdat je aandacht elders lag maar waar nu weer wél de mogelijkheid voor is gekomen.
6. Do: Contact met anderen
Samen zijn met anderen is voor ons mensen van groot belang. Aandacht en zorg, maar ook afleiding en ontspanning. We willen in contact zijn en in verbinding staan met anderen. Dit betekent niet dat je met iedereen hetzelfde moet doen. Met de een mag je juist samen genieten van het actief zijn en met de ander juist van het lui bank hangen. Met de een kan je goed praten en met de ander gewoon lekker over koetjes en kalfjes kletsen.
Want je hoeft ook niet altijd over je verlies te praten. Juist niet. Gewoon af en toe over andere koetjes en kalfjes of over de andere dingen van het leven praten is juist fijn. Anderzijds mág je ook de ruimte vragen om juist wel over je gevoelens en je gemis te praten.
7. Do: Zingeving vinden
Aan jouw ervaringen rondom het verlies kan je wellicht een bepaalde zingeving of betekenis geven. Dit kan voor sommige mensen een manier van herinneren maar ook een manier van léven worden. Niet in de zin dat de dood van hun dierbare zin had. Maar ze kunnen er een bepaalde missie, een nieuw levensproject uit halen. Leven met verdriet. De een gaat over zijn ervaring schrijven in boeken of blogs. Een ander richt een stichting op, gaat voorlichting geven, plaats een gedenkteken op een speciale locatie of regelt een specifieke naamgeving voor bijvoorbeeld een park.
Sommigen kunnen betekenis geven aan het leven van hun dierbare door zich in te zetten voor de goede doelen die hun dierbare belangrijk vond. Uit heftige verliezen kunnen zo hele waardevolle dingen ontstaan. En dit kán voor een betekenisvolle invulling zorgen aan je eigen leven én dat van anderen. Maar dit hoeft uiteraard helemaal niet!
Lees ook: Bewust Herinneren
Lees ook: Bewust Aanvaarden