Rouwen kent geen fases
We maken het allemaal mee in ons leven, rouw. Die wirwar aan gedachten, emoties en gevoelens en soms onbegrijpelijk, maar toch ook weer normaal gedrag. Vroeg of laat komt iedereen in aanraking met zo’n groot verlies. Hóe iedereen daar mee om gaat is voor iedereen anders.
Dus ook al is rouw heel universeel, rouw is ook heel uniek en eigen.
Die o zo bekende fases van rouw
Bij rouw wordt er heel vaak gesproken over fases van rouw. Ook artsen, verpleegkundigen en bijvoorbeeld professionele begeleiders maken zich schuldig daaraan. In de jaren zestig namelijk deed Elisabeth Kübler-Ross onderzoek naar sterven. Zij onderkende 5 rouwstadia die vrij universeel waren bij het sterven: ontkennen, woede, onderhandelen, depressie en aanvaarden. Ze schreef daar meerdere publicaties over. Deze 5 fases van rouw zijn in gebruik genomen als hét standaardmodel voor rouwverwerking. Destijds was het een werkbaar model om rouw te kunnen beschrijven en te proberen te begrijpen.
Hiermee wordt echter de aanname gedaan dat iedereen het cliché volgt door deze fases in deze volgorde te doorlopen. Dat als je dat niet doet, je niet normaal, niet gezond rouwt. En dat je het proces kan afsluiten als je het laatste stadium van aanvaarding hebt bereikt. Je hebt dan je rouw verwerkt. Dit standaard rouwmodel is inmiddels achterhaalt en ingehaald. Het is bovendien niet zoals Kübler-Ross het bedoeld heeft.
Zijn het dan taken die we moeten uitvoeren
Een ander model dat bij rouwverwerking veel wordt aangehaald is het Takenmodel. Rouwen is hard werken. Er wordt rouwarbeid verricht. Er zijn taken uit te voeren. William Worden heeft deze 4 taken benoemd. Diverse deskundigen hebben er nog weer taken aan toegevoegd of gewijzigd. Een kritiek punt hierbij is dat er weer sprake is van afronding van een proces, van volgorde in stappen en goed of fout rouwen.
De rouwmodellen hebben hun verdienste om het rouwproces te structureren, om houvast te bieden en inzichtelijk te maken door fases of taken te benoemen. Maar ze mogen niet als universeel stappenplan ingezet worden. En daarmee normatief proberen voor te schrijven wat ‘goed’ en wat ‘fout’ rouwen is.
De thema’s van rouw
Tegenwoordig is het Duale Proces Model van Stroebe en Schut meer gangbaar om het rouwproces te beschrijven. Hierin wordt gesproken over een verlies en een herstel gerichte beweging. Twee strategieën die je kunt inzetten om met je verlies om te gaan. Een continu heen en weer bewegen tussen die beide kanten. Als het zigzaggen in een roeibootje tussen twee eilandjes.
Zelf spreek ik liever van een derde eilandje erbij. Van een drietal thema’s die steeds terugkeren in het patroon van je rouw verweven in je leven.
- Het herinneren, het stil staan bij het verlies en het koesteren van alle mooie herinneringen.
- Het aanvaarden, het accepteren dat die vreselijke situatie waarheid is geworden. Dit is overigens niet hetzelfde dat je zegt dat het oké is dat jouw dierbare er niet meer is.
- Het leven mét het gemis. Het leren leven met een werkelijkheid waarvan je wilt dat het niet waar is. Het verweven van jouw rouw in je leven.
Je krijgt telkens weer te maken met allerlei mijlpalen in je leven. Die momenten als je trouwdag, kinderen krijgen of promotie maken. Of de jaarlijks terugkerende dagen zoals kerst, verjaardagen, sterfdagen, etc. Grote en kleine momenten waar je dierbare niet bij kan zijn. Steeds weer wordt je eraan herinnert dat jouw dierbare er niet meer bij is, dat je die situatie (weer) hebt te accepteren en dat je jouw draad van het leven weer oppakt.
Laat dus niemand je vertellen in welke fase van rouw je zit. En eigenlijk ook niet hóe je dan moet rouwen.
Lees ook: Het drieluik Herinneren, Aanvaarden, Leven