“Ik zou zo graag handvatten willen om te rouwen. Ik weet wel dat ik mijn verdriet de tijd moet geven. En dat ik dat op mijn eigen manier moet doen. Maar hoe dan? Hoe doe je dat? Mensen zeggen wel tegen me dat ik teveel ineens wil. En dat mijn verdriet er mag zijn. En mijn verdriet is er ook, zeker wel, maar ik wil ook verder met mijn leven! ”
Handvatten om te rouwen
Hoe doe je dat? Rouwen? Zijn daar handvatten voor?
Grip en de maakbare wereld
“We leven in een maakbare wereld.”
Tegenwoordig is of lijkt bijna alles maakbaar. We maken de mooiste producten. Geen nieuw gadget of we willen het ook hebben. We maken verre reizen, bezoeken de mooiste plekjes in de wereld. En posten dat op onze socials. We verzamelen likes en hartjes naar lieve lust. We communiceren met mensen over de hele wereld. En wat vroeger onmogelijk leek is vandaag de dag veelal wel mogelijk. We reizen naar de maan.
Het gebruik van social media versterkt dit beeld. Want wat is ons leven toch goed. De mooiste plaatjes op de mooiste plekjes. We shoppen ons op het puntje van de Eiffeltoren, als een plank op de Taj Mahal, als … Het onmogelijke lijkt mogelijk.
En het leven lijkt zo goed.
Als er dan een ingrijpende gebeurtenis plaats vindt zakt de grond onder onze voeten vandaan. Want dat is niet wat we willen. Dat is niet zoals we ons leven inrichten. Dat is niet zoals we ons leven voor ons zien. Niet zoals we het verwachten. Het leven is ineens niet zo maakbaar. Want dat grote verlies overkomt ons. Zo maar ineens. En het overkomt ons allemaal.
En hoe gaan we daar dan mee om?
Rouw heeft helaas geen handleiding
“Ik zou zo graag een handleiding voor rouw willen hebben.”
In die maakbare wereld willen we ook vat krijgen op rouwen. Het zou zó handig zijn als we wisten hoe we er mee om moesten gaan. En grip kunnen ervaren. We vatten dan ook rouw graag samen in fases, in taken, in stappenplannen of wat dan ook. We proberen grip te krijgen op rouw. Op ons verlies. Op anderen met verlies om hen te helpen en hen liefst zo snel mogelijk weer in de ratrace van elke dag te krijgen. In die mooie, maakbare wereld.
Maar dat gaat niet. Er is geen handleiding voor rouw. Er zijn geen handvatten te geven hoe je moet rouwen. Een checklist hoe je met rouw om moet gaan. En zeker geen stappenplan met taken en dan ben je er wel van af.
Het probleem hierbij is dat het lijkt of rouw een begin en een eind punt heeft. Rechtlijnig is. En als je alles fases maar doorlopen hebt en alle taken maar actief gedaan hebt, dat je dan klaar bent. Het verwerkt hebt. En als je dat niet hebt gedaan, ligt het aan jou.
Maar zo werkt het natuurlijk niet. Rouw neem je je leven lang met je mee. Als een schaduw is ie altijd bij je. Soms ligt ie ver achter je en zie je ‘m niet. Maar dan sla je een hoek om en ligt je schaduw weer pal voor je.
De rouwmodellen hebben hun verdienste om het rouwproces te structureren, om houvast te bieden en inzichtelijk te maken. Maar ze kunnen niet als universeel stappenplan ingezet worden. En daarmee normatief proberen voor te schrijven wat ‘goed’ en wat ‘fout’ rouwen is.
Tegenwoordig is het duale procesmodel gangbaar waarin sprake is van een verlies en een herstel kant, waartussen je blijft zigzaggen en waarin je beide kanten hebt te bezoeken. Als twee eilandjes.
Rouw met de HAL aanpak
“HAL aanpak, wat is dat?”
Een derde eilandje bij het duale procesmodel.
De overkoepelende boodschap uit al die modellen, theorieën, al die theoretisch kaders is namelijk vergelijkbaar: Je hebt je verlies aan te zien, je hebt je leven te leven maar dan met het verdriet. Én …
je hebt te aanvaarden.
We hebben bewust te Herinneren, bewust ons verdriet onder ogen te zien.
We hebben bewust te Aanvaarden, te accepteren dat het is zoals het is. Dat het gebeurd is en dat dat definitief is.
En we hebben bewust te Leven. Ons leven weer op te pakken. Het verdriet in ons leven te integreren en daarbij te accepteren dat het nooit weg is.
Je zult gedurende het leven steeds weer die thema’s tegen komen omdat er een gedenkdag nader bij komt. Omdat er een mijlpaal is waarbij je moet aanvaarden dat je dierbare daar niet bij aanwezig is. Omdat je verder moet en er ook ontelbare dagelijkse contexten zijn waarin de afwezige gemist wordt. En ook dan ga je verder met je leven. En weet je ook weer de kleine en mooie momenten te waarderen.
Maar helaas… geen handleiding.
Dat gaat niet. Want elke rouw is uniek, individueel. En voor elk mens anders, voor elke relatie en situatie anders, voor elk verlies anders.
Maar is er dan helemaal geen vat op te krijgen? Jawel, ietsiepietsie.
Terug naar die handvatten om te rouwen
“Vertel! Welke handvatten dan wel?”
Ieder mens rouwt inderdaad op zijn eigen manier, op zijn eigen momenten, in zijn eigen tempo. Bij ieder mens zijn bepaalde dingen helpend en werken andere tegen. Wat je tegen de één zegt, en helpend is, kan de ander kwetsen. Wat je op het ene moment goed doet, voelt op een ander moment niet goed. Iedereen heeft zo zijn eigen rouwweg te gaan.
Is er dan helemaal niks te noemen wat je kan doen? Jawel.
Er zijn een paar handvatten om te rouwen te noemen.
Wat je kunt doen is dit:
- Praten: Vertel je verhaal. Steeds weer opnieuw.
- Concentreren op kleine positieve dingen: Zie die kleine mooie momentje én koester ze.
- Je emoties reguleren: Even lekker uit huilen of eens goed boos worden. Maar kanaliseer die emoties, die energie ook. Ze moeten je niet overweldigen én ze moeten niet diep weggestopt worden. Dit kan door erover te praten en ze te delen, door te sporten en te bewegen. Maar ook door ze middels expressie te uiten, denk aan muziek, zingen, schilderen. Of met mindfulness. En ervaar dat je je verdriet hebt en niet bént.
- Inspannen: Ga sporten, ga wandelen of fietsen. Maak je zelf op een gezonde manier moe en doe weer energie op.
- Ontspannen: Kom tot rust en leidt je gedachten af. Wees in het hier en nu.
- Bedenk rituelen, tradities, symbolische handelingen en voer ze uit. Wees op dat moment bewust met je gedachten bij jouw verdriet én sluit dat moment ook weer af. Zodat je verder kunt en er niet in blijft hangen.
- Vertrouwen op je eigen pad: Weer leren jezelf en de wereld om je heen te begrijpen. En vertrouwen te hebben dat je er komt. Alles op zijn tijd.
Zo ervaar jij weer grip op je gevoelens, je gedachten en gedrag. In plaats van andersom.
Meer lezen? Lees ook het drieluik: Herinneren, Aanvaarden en Leven met verdriet.