Bij het leren leven met verdriet, het rouwen, brengt onze rouwroute ons langs 3 thema’s. We hebben te Herinneren, te Aanvaarden en te Leven (maar dan met verdriet.) De HAL-Aanpak, zeg maar. Het is echter geen lineaire weg. We hebben steeds weer opnieuw, in onze eigen volgorde, willekeurig, deze thema’s op te pakken. Ons hele leven lang. Steeds weer zullen we ze tegenkomen, verwacht en onverwachts, zomaar of bij belangrijke mijlpalen in ons leven.
In dit drieluik komen alle 3 de thema’s aan bod. Want hoe doe je dat dan? Omgaan met rouw en verlies?
Deze keer: Bewust Herinneren
9 Do’s om je dierbare te herinneren
1. Do: Iets van je dierbare bij je dragen
Soms kan het fijn zijn om iets van je dierbare dichtbij je te dragen. Zo kan je de sieraden van je moeder dragen. Je kan zelfs een beetje as laten verwerken in een, eventueel zelf ontworpen, hanger. Je kan de lievelingstrui dragen van je vriend of de sjaal van je zus.
Of gebruik voorwerpen van jouw dierbare. Drink koffie uit de favoriete koffiemok van je vader, gebruik het gereedschap van je opa of de naaimachine van je oma.
2. Do: Een speciaal hoekje inrichten
Het kan helpend zijn om in huis een speciaal hoekje in te richten. Een plekje waar je een foto kan neerzetten, een dierbaar voorwerp, een symbool. Ook kan je denken aan de urn of een as ornament.
Maar je kan ook een speciaal plekje in de tuin creëren. Door wat as te begraven en een boom of mooie bloemenstruik daar op te planten. Wellicht voelt het goed om een bankje erbij te plaatsen. Zodat je daar kan gaan zitten en mijmerend aan je dierbare denken.
3. Do: Een eigen momentje creëren
Je kan je eigen, dagelijkse, kleine momentje creëren. Zo kan je ’s ochtends altijd je eerste kop koffie drinken in de tuin die hij met zoveel liefde heeft aangelegd en onderhouden. Steek tijdens het eten een kaarsje aan. Of creëer een hoekje met een foto, een kaars of wellicht een lievelingsvoorwerp en zeg ’s avonds voor het slapen gaan daar gedag.
4. Do: Een gedenk-ritueel creëren
Naast dagelijkse kleine momentjes kan je ook wat grotere rituelen bedenken. Zo kan je elk weekend jullie fijne borrelmomentje in ere houden. Elke zaterdag nog steeds die taart bakken waar hij zo dol op was. Maandelijks naar dat plekje gaan waar zij zo graag kwam. Wandelen in dat park of aan zee op het strand. Lekker uit eten gaan in zijn favoriete restaurant of terugkeren naar dat hotelletje waar jullie zo’n fijne tijd hebben gehad. Je zou etentjes kunnen organiseren omdat hij zo van koken hield of een filmavond met haar lievelingsfilms.
En realiseer je als zo’n ritueel niet helpend meer is, je ermee mag stoppen. Het zegt niets over niet meer houden van je dierbare of dat je hem of haar vergeten bent.
5. Do: Een herdenkingsitem maken
Het kan fijn zijn om een tastbaar item te maken die je aan jouw dierbare kan herinneren. Een item dat je erbij kan pakken, maar ook weer even weg leggen.
Zo kan je bijvoorbeeld een herinneringsboek maken met jouw dierbare foto’s. Schrijf er mooie verhalen bij, leuke anekdotes. Of mooie spreuken die jou raken. Je kan ook een knuffelkussen maken van haar favoriete trui. Of maak een tas van zijn stropdassen.
Verzamel al die voorwerpen die staan voor wie jouw dierbare was in een mooie herinneringsdoos, koffer of -kast. En koester die symbolen die je aan jouw dierbare doen herinneren. Koester die foto’s, dat boek, die medailles, dat rijbewijs of die sleutelhanger. Alles kan.
6. Do: Een samenzijn met vrienden organiseren
Rouwen moet jezelf doen, maar niet alleen. Zo kan je een samenzijn met vrienden organiseren. Bijvoorbeeld rondom de sterfdag of de verjaardag van jouw dierbare. Of welk moment voor jou goed voelt.
Je kan op zo’n dag een wandeling maken in het gebied waar hij zo graag kwam. Of een etentje organiseren wellicht met de gerechten waar jou dierbare zo van hield. En vraag je vrienden symbolen mee te nemen die symboliseren wat zij voor hen betekende. En deel die herinneringen en mooie gedachten met elkaar.
7. Do: De naam van jou dierbare noemen
Het voelt soms alsof je na verloop van tijd niet meer over je dierbare mag praten. Soms schrikken mensen ervan als je zijn of haar naam noemt. Ze kunnen zich daarbij ongemakkelijk voelen of zijn bang dat je gaat huilen. Anderen beginnen vaak niet over jouw dierbare omdat ze je niet verdrietig willen maken. Maar het is niet het denken aan je dierbare wat je verdrietig maakt, je bent gewoon verdrietig.
Juist het noemen van de naam van je dierbare in dagelijkse gesprekken of het delen wanneer onverwachte herinneringen opkomen bij een bepaalde geur, muziek of het zien van een foto. Maar ook bij die grotere mijlpalen in het leven zoals op een bruiloft, een geboorte of op nog weer een andere begrafenis. Noem de namen van degenen die gemist worden. Je mag hen blijven herinneren.
8. Do: Iets uit naam van je dierbare doen
In een verlies zelf kan en hoef je geen betekenis te zien. Maar uit het verlies en de ervaring kan wel persoonlijke ontwikkeling ontstaan. Je verandert en je haalt uit jouw rouw het beste van jezelf naar boven. Om jezelf te uiten of om je dierbare trots op jouw te laten zijn. Om toch een bepaalde zingeving te halen uit de dood van jouw dierbare, ook al heeft de dood van jouw dierbare zelf totaal geen zin.
Uit heftige verliezen kunnen zo ook waardevolle dingen ontstaan. En kan je een betekenisvolle invulling geven aan je eigen leven én dat van anderen! Sommigen kunnen betekenis geven aan het leven van hun dierbare door zich in te zetten voor de goede doelen die hij of zij belangrijk vond.
Andere mensen kunnen vanuit hun rouw een nieuwe missie, een levensproject vinden. Denk aan boeken als Tonio van AFTH van de Heijden. Maar ook de oprichting van diverse stichtingen zoals Broederziel of Achter de regenboog voor lotgenoten of uitvoering van projecten zoals alcohol in het verkeer om te waarschuwen en voor te lichten over de gevaren en de gevolgen daarvan. Maar ook het ontstaan van parken en andere plekken vernoemd naar een dierbare, daar waar hun ingrijpends verlies heeft plaats gevonden.
9 Een brief of boek schrijven
Er kunnen nog zoveel dingen zijn die je tegen je dierbare zo willen zeggen, die je zou willen vragen of die je wilt delen.
Dagen, jaren later, kan je nog de neiging hebben om de telefoon te willen pakken om te vertellen wat je hebt meegemaakt. Vaak gaat het dan niet eens zo zeer om de antwoorden op jouw vragen of een reactie op jouw verhaal te horen. Maar gaat het om je gehoord te voelen.
Want door te vertellen of door het op te schrijven gebeurt er van binnen iets. Meer dan alleen woorden en structuur aanbrengen in jouw verhaal. Een verhaal krijgt pas betekenis en inhoud als deze verteld is. Nu hoeft dat vertellen niet daadwerkelijk tegen iemand te zijn. Je kan ook je verhaal doen tegen een foto, in de spiegel of gewoon voor je uit wandelend door de natuur. Of je kan het opschrijven in een dagboek, in briefvorm of een boek.
Lees ook: Bewust Aanvaarden
Lees ook: Bewust Leven met verdriet