Rouw is een ingrijpende ervaring met veel impact op ons leven. Elk rouwproces is uniek Hoe we rouwen is heel persoonlijk. Het hangt af van vele factoren, zoals onze band met de overledene, de situatie rondom het overlijden en onze persoonlijke veerkracht Het brengt ons vaak complexe, verwarrende en pijnlijke emoties. En ergens moeten we onze dierbare leren loslaten om door te kunnen met ons leven.
Loslaten – en dan is het klaar. Toch?
Het wordt vaak als goedbedoeld advies gegeven: laat maar los. Laat het gaan. En soms is deze wijze raad op zijn plek: dan is een zaak van loslaten. Omdat (blijven) dragen wat niet van jou is, niets op lost en ook niets oplevert.
Maar tevens klinkt deze goedbedoelde raad al te vaak toch te gemakkelijk.
Want het is nog niet zo makkelijk iemand aan wie je intens gehecht bent, los te laten. Bovendien lost dit het verdriet, de rouw niet op.
De seizoenen
Een mooie metafoor, mij aangereikt door Leo Wilhelm, is in de natuur te vinden: een boom die de seizoenen van het jaar doormaakt.
In de lente toont een boom zijn eerste blaadjes. Groene knoppen ontluiken bij de eerste zonnestralen en vormen een weelderige groene kruin. In de zomer staat de boom volop in bloei, met volle kruinen reikend hoog in de lucht. In de herfst laat de boom zijn bladeren los, waarna de winter intreedt, gevolgd door de onvermijdelijke terugkeer van de lente. Want vallende bladeren zijn niet zinloos. Onder de grond is de voorbereiding op de lente alweer in volle gang.
De lente brengt weer fris groen blad en ontluikende knoppen in de bomen, en krokussen en narcissen steken hun kopjes weer boven de grond.
Een winter moet daar eerst overheen gaan, om weer klaar te zijn voor een nieuw voorjaar. Voordat er weer een nieuwe lente kan aanbreken, laat staan een zomer.
Loslaten is noodzaak?
Loslaten wordt vaak gezien als een noodzakelijke stap in het rouwproces. Het betekent echter niet dat je je dierbare moet vergeten.
Loslaten gaat veel meer over het vinden van een nieuwe manier om met de herinnering van de overledene om te gaan zonder vast te blijven zitten in het verleden.
Het is een proces van aanpassing en acceptatie, waarin je leert leven zonder de fysieke aanwezigheid van de dierbare, maar met de herinneringen en de liefde die blijven bestaan.
Je kan zeggen dat het meer gaat om het anders vasthouden van de overledene.
Anders vasthouden
Anders vasthouden betekent dat we manieren vinden om de overledene op een andere manier in ons leven te integreren.
Door onze herinneringen te koesteren. Herinneringen brengen ons terug naar fijne momenten. Ze verbinden ons met anderen in gedeelde ervaringen. Door herinneringen leren we wie we zijn en hoe we tot het nu zijn gekomen, ze geven inzicht. Ze bieden troost op moeilijker momenten. En ze zorgen ervoor dat we onze dierbare niet vergeten zodat we ons met hen blijvend verbonden kunnen voelen.
Hoe kan je anders vast houden?
Je dierbare anders vast gaan houden is nog niet zo makkelijk. Dat doe je niet zomaar. Hoe doe je dat dan?
- Erkennen van je verlies
Een van de belangrijkste stappen in het rouwproces is het erkennen van het verlies; de pijn en het verdriet. Rouw kan overweldigend zijn, het is van belang stil te staan bij je verlies, bij deze werkelijkheid want dat is nodig om verder te kunnen gaan met je leven.
Dat kan door te praten over het verlies zelf en je gevoelens die je ervaart met vrienden, familie; ook een professional kan helpen. Het kan ook op een creatieve manier door te schilderen, te schrijven of wat bij jou past. - Jezelf tijd en ruimte gunnen
Daarbij is het van belang te beseffen dat rouw niet lineair is en dat gevoelens van verdriet en gemis in golven kunnen komen. En steeds weer kunnen terugkeren in je leven op die belangrijke en minder belangrijke mijlpalen in je leven, verwacht en onverwachts. - Je dierbare herinneren
Een andere belangrijke stap in het rouwproces is het herinneren.
Je dierbare herinneren kan in het begin pijnlijk zijn. Je bent je zo bewust van je verdriet en wie en wat je mist. Van lieverlee lukt het je steeds beter om juist je herinneringen te koesteren.
Dit kan door hun naam te blijven noemen. Door het delen van verhalen over de overledene, het bekijken van foto’s of het luisteren naar muziek die hen dierbaar was. En het uitvoeren van rituelen zoals een kaarsje branden in donkere dagen, het graf bezoeken of alle herinneringen vast te leggen in een dagboek. Het actief herinneren en eren van de persoon kan een gevoel van weemoed maar ook nabijheid en troost bieden. - Je emoties toelaten
Mensen worstelen met allerlei emoties. Naast verdriet, komen ook gevoelens van schuld, spijt en boosheid komen vaak voor. Het is belangrijk te begrijpen dat deze gevoelens normaal zijn, maar dat ze ons niet moeten overweldigen. We mogen onszelf toestaan deze gevoelens te hebben en aanvaarden dat ze er zijn. Net zoals we de situatie waarin we ons bevinden hebben te accepteren.
Het is essentieel te aanvaarden dat het is zoals het is. Al zijn we daar absoluut niet oké mee. Het helpt ons als we niet langer vechten en ons verzetten tegen die heftige gevoelens en de werkelijkheid die we niet willen. Dan hebben we meer energie en vinden we onze veerkracht om verder te gaan en de draad van ons leven weer op te pakken in plaats van te blijven steken. - Kijken naar de toekomst
Ook belangrijk in het rouwproces is weer naar de toekomst kunnen kijken. Daarvoor mag je de tijd en ruimte nemen die jij nodig hebt. Door herinneringen te koesteren, aanvaarden én ook het verder gaan met je leven.
Dat kan door jezelf toe te staan om langzaamaan weer nieuwe doelen te stellen. Om plannen te maken, hoe klein ook. Zo kan je leren om stap voor stap weer vooruit te kijken en een nieuw evenwicht in je leven te vinden, waarbij jouw dierbare een liefdevolle plek in jouw hoofd en hart behoudt.
Loslaten en anders vasthouden
Rouw kent geen eind. Het verlies blijft een deel van ons leven, maar het wordt een onderdeel van wie we zijn en hoe we de wereld zien. Het is mogelijk om een nieuw evenwicht te vinden waarin we de overledene op een andere manier bij ons dragen.
Loslaten betekent dus niet dat het ‘klaar’ is, ‘over’ en ‘verwerkt’’. Het is hooguit de start van de rouw, een onderdeel van het rouwproces. Zoals elke verandering begint met een einde en eindigt met een nieuw begin.
Het gaat om het integreren van de herinneringen en de liefde in ons dagelijks leven zonder dat het ons tegenhoudt.
Loslaten en anders vasthouden zijn daarmee twee zijden van dezelfde medaille in het rouwproces. Door beide te omarmen, kunnen we een manier vinden om verder te gaan en de overledene op een betekenisvolle manier aandacht in ons leven blijven geven. Rouw is een reis die tijd, geduld en mededogen vergt, zowel voor onszelf als voor anderen.
Meer lezen?
Lees ook het drieluik: Herinneren, Aanvaarden en Leven met verdriet.