“Ik heb een vakantie gepland. Ik zie er naar uit én tegen op. Ik heb zin om even helemaal weg te zijn. Samen met de kinderen. Natuurlijk weet ik dat ik ook moeilijke momenten ga krijgen. Maar mijn leven gaat ook door. Ik moet door voor de kinderen. En hoe erg ook, mijn leven gaat wel verder.
Het ergste vind ik echter de reacties van anderen. Mijn omgeving vindt het maar raar dat ik nu al een vakantie geboekt heb. Is het echt niet normaal om door te willen met mijn leven? Mag ik dan ondanks het rouwen niet genieten?”
Ze kijkt me angstig aan…
Genieten en rouwen
“Niks meer is zoals het was. Kan ook niet meer. Maar daardoor kan ik m’n draai niet meer vinden. Heb ik geen zin om leuke dingen te doen.”
Het verdriet is zo intens dat het je in die eerste dagen van overlijden en de uitvaart kan overspoelen. Naar verloop van tijd wordt deze pijn zachter. Staat deze niet meer zo op de voorgrond. Dit verlopen van de tijd kan voor de één anders zijn dan voor een andere. Voor rouw staat geen tijd.
Toch zal bij het verlopen van de tijd je wereld steeds weer groter worden. Je hebt weer meer aandacht voor de wereld om je heen. Interesse in anderen, zin om weer wat te doen. Waar je wereld eerst stil stond, komt deze langzaam aan weer in beweging. Terwijl jouw omgeving waarschijnlijk al veel eerder weer in beweging was.
Bovendien kan je ook niet 24 uur per dag , 7 dagen in de week rouwen. Het is bovendien niet gezond om continu op spanning te staan die zo’n intense gebeurtenis met zich meebrengt. Je hebt die ontspanning nodig.
Jouw verdriet mag absoluut de ruimte krijgen en er zijn. Maar je mag ook er wat afstand van nemen. Om even andere zaken te regelen. Om even zelfzorg te geven aan jezelf door wat afleiding te zoeken. Even op adem te komen. En ook het jezelf te gunnen om weer wat van kleine momenten te genieten ondanks het rouwen.
Mag ik eigenlijk wel genieten?
“Ik heb zo’n zin om voor mijn verjaardag een groot feest te geven. Ik word tenslotte 30. Maar kan en mag dat wel? Wil ik wel genieten van deze feestdag? Nu mijn Lief er niet meer is?”
Er komt een moment dat je je weer vrolijk en blij wil voelen. Maar mag dat wel? Kan dat wel?
Het kan zijn dat je van jezelf niet mag genieten. Omdat je vindt dat je daarmee jouw dierbare tekort doet. Dat je bang bent dat je dan niet voldoende van diegene hebt gehouden.
Ook kan jouw omgeving er raar van staan te kijken. Als je weer van alles gaat ondernemen. Of omdat je schaterend op een feestje je lijkt te vermaken…
Het hoort niet. Want je hoort verdrietig te zijn. En als je verdrietig bent mag je niet lachen. En zeker geen lol hebben. Geen zin ook om dingen te ondernemen.
Maar wie bepaalt dat? Wie bepaalt dat het tijd is om niet meer te rouwen? OF hoe je moet rouwen? Jij toch zeker zelf!
En daarnaast rouwen en genieten kan en mag zeker naast elkaar bestaan. Ze zeggen wel: Rouwen doe je in golven. Dan weer ben je bewust met je verdriet bezig en dan weer zoek je afleiding en hou je je met de leukere dingen van het leven bezig.
Erken vooral voor jezelf dat zowel jouw vrolijkheid en zin om te leven er mogen zijn als ook het intense gemis en verdriet. Je mag voelen wat je voelt.
Op die uitvaart
“Mijn neef vertelde zo’n grappig verhaal dat ik keihard moest lachten. Hoe kan dat nou, ik was mijn man aan het begraven.”
Die zo nodige ontspanning zie je vaak al ontstaan op een uitvaart. Hoe vaak komt het niet voor dat er ook gelachten wordt tijdens of vlak na een uitvaartdienst?
De humor wordt ingebracht via speeches tijdens de uitvaart zelf. Omdat er fijne, grappige anekdotes opgehaald worden. Ook om de overledene te eren als de vrolijke, grappige man die hij was bij leven. En de humor waarmee hij het leven tegemoet trad.
Ook wordt er geginnegapt bij de receptie. Vaak wat beschaamd omdat het toch een verdrietige dag is. Daar aan is het merkbaar dat er een bepaalde mate van spanning kan zijn en dat men zich opgelaten kan gaan voelen als ze te lang serieus en verdrietig moeten zijn. Waarna dit zich een uitweg vindt in besmuikt lachen. En soms dus schateren…
Ik hoor vaak uitspraken terug dat mensen op een crematie bekenden troffen waar ze echt eens mee af wilden spreken. Maar dan onder minder verdrietige omstandigheden. Omdat het toch zo fijn is om elkaar weer te zien.
Vaderdag en Moederdag
“Ik vind het heerlijk me te laten verwennen door mijn kinderen. Ontbijtje op bed, knutseltje hier, cadeautje daar. Maar ik mis mijn eigen moeder ook.”
Twee van die bekende terug komende dagen in het jaar zijn Moederdag en Vaderdag. Dit zijn bij uitstek van die dagen die ieder op z’n eigen manier ervaart.
De één kan zich helemaal onderdompelen in de feestvreugde en laat zich heerlijk verwennen, waar de ander juist het gemis bij uitstek ervaart.
De een vindt het heerlijk om overspoeld te worden met kleine verwennerijen. Of juist om cadeautjes uit te zoeken. En laat zich dan ook inspireren door al die mailtjes en andere reclames die voorbij komen. De ander gruwelt ervan en voelt zich gekwetst door al die inspirerende mailtjes voor de mooiste cadeaus.
Het dubbele gevoel op zo’n dag ervaar je des te sterker als je én én bent of voelt.
Je hebt heerlijke koters om je heen, maar je mist ook die éne lieve schat die veel te vroeg dood is gegaan.
Of je bent moeder van een stel schattige meiden, maar je mist je eigen moeder ook. Wat zou je graag op deze speciale dag even langs gaan om een bloemetje te brengen en te zeggen hoeveel je van haar houdt.
Dan kan het knap lastig zijn om tijdens het rouwen toch te genieten.
Die heerlijk vakantiedagen
“Ik voel me helemaal niet in de stemming om vakantie te vieren.”
Sommige mensen hebben een dringende behoefte om na het overlijden van een dierbare weg te gaan. Op vakantie zijn, weg van alles. Op pad in een hele andere omgeving. Soms als vlucht voor die rauwe rouw. Soms juist als kwestie van overleven. Of vanuit een ontzettende drive om wel te leven en er alles uit te halen wat er in zit.
De andere kant bestaat natuurlijk ook. Mensen die nog helemaal niet aan vakantie moeten denken. Die de vakantieperiode juist een extra moeilijke tijd vinden. Een periode die jullie normaal gesproken altijd samen invulden. Je bracht meer tijd samen door. Maar ook het plannen van de vakantie, het bedenken van de bestemming en de voorpret was iets van jullie samen.
Mag je dan nu niet meer die voorpret hebben?
Natuurlijk mag je dan ook genieten van het plannen maken en het daadwerkelijk op reis zijn!
Naast alle redenen waarom je uiteraard liever met elkaar zo’n vakantie plant, zijn er ook redenen te noemen die je wellicht als positief kunt labelen. Je kan nu dié bestemming kiezen waar je al jaren naar toe wilde. Je kan de dagen zo invullen zoals jij wilt. En de voorpret hoeft dan echt niet minder te zijn.
Het belangrijkste is dat het goed voelt voor jou. En dat het past bij wat jij wilt. Je omgeving kan je niet dwingen om op vakantie te gaan. Maar ook niet om juist thuis te blijven terwijl je wel weg wil.
Hoe kan je genieten en rouwen?
“En hoe doe ik dat dan? Hoe kan ik en genieten én rouwen? ”
De dagen kunnen zo dubbel voelen. Die feestdagen, die vakantiedagen. Al die mijlpalen die je wilt vieren. Maar waarin ook dat grote gemis naar voren komt.
Je wilt én samen met je familie, vrienden samen zijn, feest vieren, het leven vieren. Maar je wilt ook je dierbaren niet tekort doen en hen in je hart en hoofd erbij laten zijn. Juist omdat ze er altijd zijn. De aanwezigheid van de afwezigen.
Hoe ga je dan om met het verlies van je dierbare? Hoe kan je dan toch invulling geven aan deze dagen? Kortom, hoe kan je genieten en rouwen?
Wat handvatten
- Luister goed naar wat je zelf wilt en niet wilt. Proberen te voelen wat goed voelt voor jou. Doe de dingen waar jij zin in hebt. Wat jij nodig hebt en behoefte aan. Dat is belangrijker dan wat de omgeving ervan vindt.
- Je mag je plannen tot het laatste moment altijd weer veranderen. Door met betrokkenen te overleggen en hier duidelijk over te communiceren is dat altijd mogelijk.
- Accepteer dat al die dagen niet meer zijn zoals ze waren. Dat alles vanaf nu anders loopt dan je wellicht als toekomstbeeld voor ogen had.
- Geef je verdriet de ruimte ook op die dagen. De rouw is niet weg omdat het die ene speciale dag is. Of omdat de vakantie is begonnen. Jouw rouw mag er zijn. Jouw rouw gaat met je mee waar je ook heen gaat. Dat wil niet zeggen dat je áltijd maar moet rouwen.
- Ervaar dat bij rouwen er vaak sprake is van een dubbel gevoel. Je wilt samen zijn én alleen. Je wilt erover praten en juist even niet. Je wilt genieten én je voelt je verdrietig. Sta dat gewoon toe dat je beiden kan ervaren.
- Misschien kan je jouw rouw wel integreren op die dagen? Door jouw dierbare op een speciale manier met je mee te nemen, mee te laten feesten in jouw hoofd of jouw hart. Mee te laten reizen op vakantie. Zodat het iets makkelijker wordt om beide kanten te ervaren. En dan zal je zien dat jouw verdriet helemaal niet continu op de voorgrond staat.
- Geef aan waar je behoefte aan hebt. Bespreek met anderen hoe je die dagen of die vakantie wilt doorbrengen. Wat je wel wilt doen en wat juist niet.
- Koester al die kleine dingen momentjes die er zijn. Juist omdat het van jezelf mag, kan je ontspannen en genieten. Geniet ervan. Dat mag echt!
Terug naar die jonge vrouw
Ze knikt. Ze is gerustgesteld. Haar leven mag gewoon door gaan. Gaat zelfs gewoon door. Haar leven is nog niet afgelopen. En ze mág van zich zelf gaan genieten. Ze gunt het zich zelf en voelt die drive om met haar kinderen leuke dingen te gaan doen.
“Ik wil gewoon lekker op vakantie. Even weg van alle beslommeringen en al het geregel. Lekker op pad zijn met mijn kinderen. Lekker samen, geen gezeur. Wat de omgeving er ook van vindt.
En natuurlijk gaat zijn foto met ons mee. En eten we sowieso op vakantie een keer zijn lievelingseten. Zo is ie toch bij ons. En weet je wat, misschien neem ik wel elke dag een wijntje om op het leven te proosten.”
Ze kijkt me ondeugend aan met een twinkeling haar ogen.